အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ (Knowledge and belief)
Posted by ADMIN in Philosophy
ဒႆနိကေဗဒ (Philosophy)
Philosophy ေခၚ ဒႆနိကေဗဒ ၏ မူလ အဓိပၸါယ္ အရင္းအျမစ္သည္ ဂရိနုိင္ငံမွ ဆင္းသက္လာသည္။ Philo ဆိုသည္မွာ Love (အခ်စ္၊ ေမတၱာတရား၊ သေဘာက်စရာ) ဟု အဓိပၸါယ္ရၿပီး Sophis ဆိုသည္မွာ Wisdom (ဉာဏ္ပညာ၊ အသိပညာ၊ ႐ႈျမင္ေတြးေခၚမႈ) မႈ အဓိပၸါယ္ရသည္။
ကၽြန္ုပ္တို႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ဒႆနိကေဗဒ ပညာရပ္တစ္ခု ရွိေနရျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမွာ တစ္ခါတစ္ရံ ကၽြန္ုပ္တို႔ ေတြ႔ႀကံဳရေသာ အေတြ႔ႀကံဳတစ္ခု (သို႔) အသံုးျပဳမည္႔ အရာတစ္ခု၊ လုပ္ေဆာင္မည္႔အလုပ္တစ္ခု၊ ေျပာဆိုမည္႔ စကားတစ္ခြန္းအတြက္ ဒႆနိကေဗဒ ပညာရွင္တို႔၏ အေတြးအေခၚမ်ားျဖင္႔ ယံုၾကည္မႈ ပိုမိုခိုင္မာေစရန္ျဖစ္သည္။
အထူးသျဖင္႔ အျငင္းပြားဖြယ္ ျပႆနာမ်ားစြာအတြက္ အေျဖမ်ားရရွိဖို႔ အေထာက္အပံ႔မ်ားစြာ ျဖစ္ေစသည္။ ဒႆနိကေဗဒ ပညာရပ္တြင္ အဓိပၸါယ္သက္မွတ္ခ်က္မ်ား (meaning)၊ ေျဖရွင္းခ်က္မ်ား (interpretation)၊ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ား (evaluation)၊ က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလွ်ာ္စြာ စဥ္းစားခ်င္႔ခ်ိန္နုိင္မႈ (logical consistency)၊ ႏွင္႔ ေရွ႕ေနာက္ညီစြာျဖင္႔ စဥ္းစားခ်င္႔ခ်ိန္နုိင္မႈ (rational consistency) တို႔ ပါဝင္သည္။
အျခား က႑ မ်ားမွာ ဒႆနိကေဗဒတြင္ ပါဝင္ၿပီး သဘာဝ၏ ျဖစ္တည္မႈ၊ သစၥာတရား၊ အသိပညာတို႔ႏွင့္ ဆိုင္ေသာပညာရပ္ (Metaphysics)၊ လူတစ္ဦးခ်င္း အသိပညာႏွင္႔ သက္ဆုိင္ေသာ ဘာသာရပ္ (Epistemology)၊ ကိုယ္က်င္႔တရားႏွင္႔ ပတ္သတ္ေသာ ျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းျခင္းဆိုင္ရာ ဘာသာရပ္ (Ethics)၊ လူမႈေရးႏွင္႔ နုိင္ငံေရး ဆိုင္ရာ ဒႆနိကေဗဒ (Social and political philosophy)၊ ယုတၱိေဗဒ (သို႔) တကၠေဗဒ (Logic)၊ သဘာဝကို ခံစားျခင္းဆုိင္ရာ ဘာသာရပ္ (Aesthetics) တို႔ ပါဝင္သည္။
္ပင္ကိုယ္ အာရံုခံ အသိပညာ (sentient) မွ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ခြဲျခားသိျမင္မႈ (Perceiving) ႏွင္႔ ေစ႔ေစ႔စပ္စပ္ ေလ႔လာေစာင္႔ထိန္းမႈ (observing) တို႔ကို ျပင္ပေလာကႏွင္႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ဆက္ဆံ အသံုးခ်တတ္ဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးသည္။ ျပင္ပ သဘာဝ၏ အစီစဥ္တက် လုပ္ေဆာင္မႈ၏ ထူးျခားေသာ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ားကို မွတ္ဥာဏ္၏ တည္ေဆာက္မႈတြင္ ယံုၾကည္မႈ အျဖစ္ သိမ္းဆည္းထားသည္။
အသိပညာ (Knowledge)
အသိပညာ (Knowledge) သည္ ယေန႔ေခတ္တြင္ အေရးပါမႈအဆင္႔အတန္း ပိုမိုျမင္႔မားလာသည္။ အဘယ္ေၾကာင္႔ဆိုေသာ္ လူသားတို႔အေနျဖင္႔ အတန္းပညာမ်ားစြာတက္ေျမာက္ သိထားယံုျဖင္႔ မလံုေလာက္ေတာ႔ေပ။ ေျပာင္းလဲမႈအရွိန္ျမန္ဆန္လြန္းေသာ ယေန႔ေခတ္ကာလ မ်ိဳးတြင္ အသိပညာ (Knowledge) တို႔ကို မည္သည့္အသက္အရြယ္ ေရာက္ေနပါေစ၊ အၿမဲမျပတ္ေလ့လာ ဖတ္ရႈေနမွသာ ခိုင္မာစြာ ရပ္တည္ႏိုင္ေပလိမ္႔မည္။
အလုပ္လုပ္ေနျခင္းျဖင္႔လဲ မလံုေလာက္ပါ။ မိမိတို႔၏ လုပ္ကိုင္ပံု နည္းလမ္းမ်ားအား လမ္းေၾကာင္းမွန္မမွန္၊ စနစ္က်နမႈ ရွိမရွိ မ်ားႏွင္႔ အားနည္းခ်က္၊ အားသာခ်က္မ်ားကို ေဝဖန္နိုင္ဖို႔ လိုအပ္သည္။ ျပင္ပေလာကကို ေလ႔လာၿပီး မိမိကုိယ္ကို အၿမဲမျပတ္ ဆင္ျခင္ ခ်င္႔ခ်ိန္သတိရွိရမည္။ ထိုကဲ့သို ့ဆင္ျခင္ခ်င့္ခ်ိန္ႏုိင္စြမ္း တိုးတက္လာေစဖို ့အတြက္ Knowledge ဆိုေသာ အသိပညာ တို ့ကို စဥ္ဆက္မျပတ္ ေလ့လာဖတ္ရႈေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ေအာင္ျမင္ႀကီးပြားခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားစြာတို ့၏ ေအာင္ျမင္မႈ လွ်ိဳ ့၀ွက္ခ်က္မွာ ပင္ကိုယ္ ထူးခၽြန္ျခင္းထက္ အားလပ္ခ်ိန္မွန္သမွ်ကို အက်ိဳးရွိရွိ အသံုးခ်ခဲ ျခင္းက အဓိကျဖစ္သည္။
ယေန႔ကမာၻႀကီးတြင္ အမ်ားႏွင္႔တန္းတူ ေတြးနိုင္၊ သိႏိုင္၊ စဥ္းစားနိုင္၊ ေဝဖန္နုိင္ရန္ႏွင္႔ သံုးသပ္နုိင္ရန္အတြက္ အသိပညာ (Knowledge) ႏွင္႔ ျပည္႔စံု ဖို႔မွာ အလိုအပ္ဆံုးျဖစ္သည္။ ထုိအခ်က္ကို လူသားတို႔ ေကာင္းစြာ သေဘာက္ေပါက္ နားလည္ေသာ္လည္း အသိပညာ (Knowledge) ၏ အဓိပၸါယ္ကို ေကာင္းစြာ သေဘာေပါက္မႈ အလြန္အားနည္းေသးသည္။ အထူးသျဖင္႔ ျမန္မာ စာျဖင္႔ ေရးသားထားေသာ အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ အသိပညာ ဟူ Label ကို ေတြ႔ရတတ္ၿပီး ထုိေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ ေရးသားထားသည္မ်ားမွာ အသိပညာ (Knowledge) မဟုတ္သည္႔ အျခား အေၾကာင္းအရာမ်ားသာ ျဖစ္ေနသည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ အဘယ္နည္း ????
အသိပညာ (Knowledge) ဆုိသည္မွာ အျမင္႔မားဆံုးအဆင္႔ျဖစ္သည္။ သတင္း၊ အခ်က္အလက္ (Information) သည္ အလည္အလက္အဆင္႔ျဖစ္ၿပီး အခ်က္အလက္ (Data) မွာ အနိမ္႔ဆံုးအဆင္႔ဟူ၍ အၾကမ္းဖ်ဥ္း မွတ္သားနုိင္သည္။
အခ်က္အလက္ (Data) ဆိုသည္မွာ သာမန္ စီးဆင္းမႈတစ္ခု (သို႔) ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲလာမႈတစ္ခုမွ ရရွိေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေခၚသည္။ သတင္း၊ အခ်က္အလက္ (Information) ဆိုသည္မွာ အခ်က္အလက္ (Data) မ်ားကို ေခါင္းစဥ္အလိုက္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ၿပီး လူသားတို႔နားလည္ လက္ခံနုိင္ေသာ ျဖစ္နုိင္ေျခရွိသည္႔ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေခၚသည္။ အသိပညာ (Knowledge) တြင္ အေတြးအေခၚ (Concepts)၊ ကိုယ္ေတြ႔ (သို႔) အေတြ႔အႀကံဳ (experience)၊ ကန္႔သက္ခ်က္ တစ္စံုတစ္ရာအတြင္း လိုက္ေလွ်ာညီေထြမႈရွိေစရန္ ဖန္တီး စီစဥ္ေပးနုိင္သည္႔ အသိဥာဏ္ (insight that provide a framework for creating)၊ ေဝဖန္ ပိုင္းျခားနုိင္မႈ (evaluating) ႏွင္႔ အခ်က္အလက္ (Information) တစ္ခုကို အသံုးခ်နိုင္မႈတို႔ ပါဝင္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) ကို မေလးနက္ေသာ အသိပညာ (Shallow knowledge) ႏွင္႔ ေလးနက္ေသာ အသိပညာ (Deep knowledge) ဟူ၍ အဆင္႔အတန္း ႏွစ္မ်ိဳး သက္မွတ္နိုင္ၿပီး ပံုမွန္လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ အသိပညာ (Procedural Knowledge) ၊ သဘာဝ အသိပညာ (Declarative Knowledge) ၊ ျမင္႔မားေသာ အသိပညာ (Meta Knowledge) ၊ ကိုယ္တုိင္ေလ႔လာ သင္ၾကားျခင္းဆိုင္ရာ အသိပညာ (Heuristic Knowledge) ၊ ဆက္စပ္ေတြးေတာ တည္ေဆာက္ျခင္းဆိုင္ရာ အသိပညာ (Structural Knowledge) ၊ အသံုးျပဳျခင္း ဆိုင္ရာ အသိပညာ (Procedural knowledge) ဟူ၍ ပိုင္းျခား သတ္မွတ္နိုင္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ မွာအမွန္တကယ္ျဖစ္တည္လွ်က္ရွိေသာ အစစ္အမွန္တရားကို သိရွိလာ ျခင္းျဖစ္သည္။ တနည္းဆိုေသာ္ အမွန္တကယ္ျဖစ္ေပၚေနေသာ ရွိျခင္းသေဘာ (Being) ကိုသိလာျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ (Knowledge) ကိုယ္တိုင္သည္လည္း (Being) ကိုေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္ဟု ဂရိအေတြးအေခၚပညာရွင္ ပေလတို (Plato) က ခံယူတင္ျပခဲ့၏။
ပေလတို၏အဆိုအရ စစ္မွန္ေသာအသိပညာဟူသည္မွာ ဘယ္ေသာအခါမွ် မလႊဲမွားႏိုင္ေသာ အသိပညာ မ်ဳိးျဖစ္ ရမည္။ (Knowledge must be infallible) ထို႕ျပင္ အမွန္တကယ္ရွိေနေသာ အစစ္အမွန္တရား (Reality) ကို ေဖၚျပေသာ အသိပညာ မ်ဳိးျဖစ္ရမည္။ (Knowledge must have reality as its Oject) ၎လိုအပ္ခ်က္ (သို႔မဟုတ္) အရည္အခ်င္း ႏွစ္ရပ္ ရွိမွသာလွ်င္ စစ္မွန္ေသာအသိပညာ (Knowledge)ျဖစ္သည္ဟု ပေလတိုက အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါသည္။
ထိုသို႔ပင္ William James က အမွန္တရား (Truth) ဆိုသည္မွာ ပထမဦးဆံုး ေတြးေတာ႔ရမည္၊ ထိုအေတြးသည္ တေခဏၰေသာ္လည္းေကာင္း၊ တစ္ဘဝေသာ္လည္း ေကာင္း ယခုခ်က္ခ်င္း မွန္ကန္သလို ေနာက္လည္း မွန္ကန္နုိင္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အမွန္တရား၏ တည္ၿမဲမႈမွာ အခ်ိန္အေန၊ အခ်ိန္အခါႏွင္႔ လူတို႔၏ သေဘာထားေပၚတြင္သာ မူတည္ေပသည္။
Kenneth E က အသိပညာ (Knowledge) ကို ပံုရိပ္တစ္ခုအျဖစ္လည္း အဓိပၸါယ္ဖြင္႔ဆိုနုိင္သည္။ ထိုပံုရိပ္ကို တိတိက်က် ေဝခြဲ ပိုင္းျခားလို႔ မရပါက ထိုပံုရိပ္သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) မွ အမွန္တရားသို႔ ေျပာင္းလဲလာသည္ဟုသာ သက္မွတ္နိုင္ၿပီး အသိပညာ (Knowledge) ျဖစ္ရန္အတြက္ စိတ္ကူး၊ အႀကံအစည္ (Idea) အျဖစ္ နီးကပ္လာသည္ဟု ယူဆနိုင္သည္။
ၿခံဳငံုသံုးသပ္ၾကည္႔ပါက အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ အေၾကာင္းအခ်က္ တစ္ခု (Information) ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထို အေၾကာင္းအခ်က္သည္ မွန္ကန္မႈရွိသည္၊ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီးေနာက္ တိက်ေသခ်ာတဲ႔ အေျဖ ရရွိၿပီးသား အရာဟု မွတ္သားနုိင္သည္။
အသိပညာ (Knowledge)
အသိပညာ (Knowledge) သည္ ယေန႔ေခတ္တြင္ အေရးပါမႈအဆင္႔အတန္း ပိုမိုျမင္႔မားလာသည္။ အဘယ္ေၾကာင္႔ဆိုေသာ္ လူသားတို႔အေနျဖင္႔ အတန္းပညာမ်ားစြာတက္ေျမာက္ သိထားယံုျဖင္႔ မလံုေလာက္ေတာ႔ေပ။ ေျပာင္းလဲမႈအရွိန္ျမန္ဆန္လြန္းေသာ ယေန႔ေခတ္ကာလ မ်ိဳးတြင္ အသိပညာ (Knowledge) တို႔ကို မည္သည့္အသက္အရြယ္ ေရာက္ေနပါေစ၊ အၿမဲမျပတ္ေလ့လာ ဖတ္ရႈေနမွသာ ခိုင္မာစြာ ရပ္တည္ႏိုင္ေပလိမ္႔မည္။
အလုပ္လုပ္ေနျခင္းျဖင္႔လဲ မလံုေလာက္ပါ။ မိမိတို႔၏ လုပ္ကိုင္ပံု နည္းလမ္းမ်ားအား လမ္းေၾကာင္းမွန္မမွန္၊ စနစ္က်နမႈ ရွိမရွိ မ်ားႏွင္႔ အားနည္းခ်က္၊ အားသာခ်က္မ်ားကို ေဝဖန္နိုင္ဖို႔ လိုအပ္သည္။ ျပင္ပေလာကကို ေလ႔လာၿပီး မိမိကုိယ္ကို အၿမဲမျပတ္ ဆင္ျခင္ ခ်င္႔ခ်ိန္သတိရွိရမည္။ ထိုကဲ့သို ့ဆင္ျခင္ခ်င့္ခ်ိန္ႏုိင္စြမ္း တိုးတက္လာေစဖို ့အတြက္ Knowledge ဆိုေသာ အသိပညာ တို ့ကို စဥ္ဆက္မျပတ္ ေလ့လာဖတ္ရႈေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ေအာင္ျမင္ႀကီးပြားခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားစြာတို ့၏ ေအာင္ျမင္မႈ လွ်ိဳ ့၀ွက္ခ်က္မွာ ပင္ကိုယ္ ထူးခၽြန္ျခင္းထက္ အားလပ္ခ်ိန္မွန္သမွ်ကို အက်ိဳးရွိရွိ အသံုးခ်ခဲ ျခင္းက အဓိကျဖစ္သည္။
ယေန႔ကမာၻႀကီးတြင္ အမ်ားႏွင္႔တန္းတူ ေတြးနိုင္၊ သိႏိုင္၊ စဥ္းစားနိုင္၊ ေဝဖန္နုိင္ရန္ႏွင္႔ သံုးသပ္နုိင္ရန္အတြက္ အသိပညာ (Knowledge) ႏွင္႔ ျပည္႔စံု ဖို႔မွာ အလိုအပ္ဆံုးျဖစ္သည္။ ထုိအခ်က္ကို လူသားတို႔ ေကာင္းစြာ သေဘာက္ေပါက္ နားလည္ေသာ္လည္း အသိပညာ (Knowledge) ၏ အဓိပၸါယ္ကို ေကာင္းစြာ သေဘာေပါက္မႈ အလြန္အားနည္းေသးသည္။ အထူးသျဖင္႔ ျမန္မာ စာျဖင္႔ ေရးသားထားေသာ အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ အသိပညာ ဟူ Label ကို ေတြ႔ရတတ္ၿပီး ထုိေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ ေရးသားထားသည္မ်ားမွာ အသိပညာ (Knowledge) မဟုတ္သည္႔ အျခား အေၾကာင္းအရာမ်ားသာ ျဖစ္ေနသည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ အဘယ္နည္း ????
အသိပညာ (Knowledge) ဆုိသည္မွာ အျမင္႔မားဆံုးအဆင္႔ျဖစ္သည္။ သတင္း၊ အခ်က္အလက္ (Information) သည္ အလည္အလက္အဆင္႔ျဖစ္ၿပီး အခ်က္အလက္ (Data) မွာ အနိမ္႔ဆံုးအဆင္႔ဟူ၍ အၾကမ္းဖ်ဥ္း မွတ္သားနုိင္သည္။
အခ်က္အလက္ (Data) ဆိုသည္မွာ သာမန္ စီးဆင္းမႈတစ္ခု (သို႔) ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲလာမႈတစ္ခုမွ ရရွိေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေခၚသည္။ သတင္း၊ အခ်က္အလက္ (Information) ဆိုသည္မွာ အခ်က္အလက္ (Data) မ်ားကို ေခါင္းစဥ္အလိုက္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ၿပီး လူသားတို႔နားလည္ လက္ခံနုိင္ေသာ ျဖစ္နုိင္ေျခရွိသည္႔ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေခၚသည္။ အသိပညာ (Knowledge) တြင္ အေတြးအေခၚ (Concepts)၊ ကိုယ္ေတြ႔ (သို႔) အေတြ႔အႀကံဳ (experience)၊ ကန္႔သက္ခ်က္ တစ္စံုတစ္ရာအတြင္း လိုက္ေလွ်ာညီေထြမႈရွိေစရန္ ဖန္တီး စီစဥ္ေပးနုိင္သည္႔ အသိဥာဏ္ (insight that provide a framework for creating)၊ ေဝဖန္ ပိုင္းျခားနုိင္မႈ (evaluating) ႏွင္႔ အခ်က္အလက္ (Information) တစ္ခုကို အသံုးခ်နိုင္မႈတို႔ ပါဝင္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) ကို မေလးနက္ေသာ အသိပညာ (Shallow knowledge) ႏွင္႔ ေလးနက္ေသာ အသိပညာ (Deep knowledge) ဟူ၍ အဆင္႔အတန္း ႏွစ္မ်ိဳး သက္မွတ္နိုင္ၿပီး ပံုမွန္လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ အသိပညာ (Procedural Knowledge) ၊ သဘာဝ အသိပညာ (Declarative Knowledge) ၊ ျမင္႔မားေသာ အသိပညာ (Meta Knowledge) ၊ ကိုယ္တုိင္ေလ႔လာ သင္ၾကားျခင္းဆိုင္ရာ အသိပညာ (Heuristic Knowledge) ၊ ဆက္စပ္ေတြးေတာ တည္ေဆာက္ျခင္းဆိုင္ရာ အသိပညာ (Structural Knowledge) ၊ အသံုးျပဳျခင္း ဆိုင္ရာ အသိပညာ (Procedural knowledge) ဟူ၍ ပိုင္းျခား သတ္မွတ္နိုင္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ မွာအမွန္တကယ္ျဖစ္တည္လွ်က္ရွိေသာ အစစ္အမွန္တရားကို သိရွိလာ ျခင္းျဖစ္သည္။ တနည္းဆိုေသာ္ အမွန္တကယ္ျဖစ္ေပၚေနေသာ ရွိျခင္းသေဘာ (Being) ကိုသိလာျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ (Knowledge) ကိုယ္တိုင္သည္လည္း (Being) ကိုေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္ဟု ဂရိအေတြးအေခၚပညာရွင္ ပေလတို (Plato) က ခံယူတင္ျပခဲ့၏။
ပေလတို၏အဆိုအရ စစ္မွန္ေသာအသိပညာဟူသည္မွာ ဘယ္ေသာအခါမွ် မလႊဲမွားႏိုင္ေသာ အသိပညာ မ်ဳိးျဖစ္ ရမည္။ (Knowledge must be infallible) ထို႕ျပင္ အမွန္တကယ္ရွိေနေသာ အစစ္အမွန္တရား (Reality) ကို ေဖၚျပေသာ အသိပညာ မ်ဳိးျဖစ္ရမည္။ (Knowledge must have reality as its Oject) ၎လိုအပ္ခ်က္ (သို႔မဟုတ္) အရည္အခ်င္း ႏွစ္ရပ္ ရွိမွသာလွ်င္ စစ္မွန္ေသာအသိပညာ (Knowledge)ျဖစ္သည္ဟု ပေလတိုက အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါသည္။
ထိုသို႔ပင္ William James က အမွန္တရား (Truth) ဆိုသည္မွာ ပထမဦးဆံုး ေတြးေတာ႔ရမည္၊ ထိုအေတြးသည္ တေခဏၰေသာ္လည္းေကာင္း၊ တစ္ဘဝေသာ္လည္း ေကာင္း ယခုခ်က္ခ်င္း မွန္ကန္သလို ေနာက္လည္း မွန္ကန္နုိင္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အမွန္တရား၏ တည္ၿမဲမႈမွာ အခ်ိန္အေန၊ အခ်ိန္အခါႏွင္႔ လူတို႔၏ သေဘာထားေပၚတြင္သာ မူတည္ေပသည္။
Kenneth E က အသိပညာ (Knowledge) ကို ပံုရိပ္တစ္ခုအျဖစ္လည္း အဓိပၸါယ္ဖြင္႔ဆိုနုိင္သည္။ ထိုပံုရိပ္ကို တိတိက်က် ေဝခြဲ ပိုင္းျခားလို႔ မရပါက ထိုပံုရိပ္သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) မွ အမွန္တရားသို႔ ေျပာင္းလဲလာသည္ဟုသာ သက္မွတ္နိုင္ၿပီး အသိပညာ (Knowledge) ျဖစ္ရန္အတြက္ စိတ္ကူး၊ အႀကံအစည္ (Idea) အျဖစ္ နီးကပ္လာသည္ဟု ယူဆနိုင္သည္။
ၿခံဳငံုသံုးသပ္ၾကည္႔ပါက အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ အေၾကာင္းအခ်က္ တစ္ခု (Information) ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထို အေၾကာင္းအခ်က္သည္ မွန္ကန္မႈရွိသည္၊ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီးေနာက္ တိက်ေသခ်ာတဲ႔ အေျဖ ရရွိၿပီးသား အရာဟု မွတ္သားနုိင္သည္။
ကမာၻဦးအစ လူသားတို႔သည္ အသိပညာ (Knowledge) ကို အသိ၊ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသိျမင္ၿပီးေသာ အမွန္တရား၊ သင္ၾကားမႈ၊ သက္ေသျပနုိင္တဲ႔ အရည္အခ်င္းတစ္ခု လို႔ သက္မွတ္ထားၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ အသိပညာ (Knowledge) တစ္ခုကို တိတိက်က် ေသခ်ာနာလည္ရန္အတြက္ မိမိကိုယ္တုိင္ ေတြ႔ႀကံဳနားလည္ဖို႔ လိုအပ္သည္။
ယံုၾကည္မႈ (Belief)
ယံုၾကည္မႈ (Belief) ဆိုသည္မွာ နားလည္မႈလည္းျဖစ္နုိင္သည္၊ ျပည္႔ျုပည္႔စံုစံု မွန္ကန္ဖို႔ မလိုအပ္၊ သို႔ေသာ္ အတိုင္းအတာ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုထိေတာ႔ မွန္ကန္မႈရွိရေပမည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ တည္ေဆာက္မႈမ်ားကို အေထာက္အပံ႔ျဖစ္ေစရမည္။ တစ္စံုတစ္ေယာက္၏ အဆိုျပဳခ်က္ကို ယံုၾကည္သင္႔ မယံုၾကည္သင္႔ အဆံုးအျဖတ္ေပးနုိင္ရမည္။ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပႆနာမ်ားကို က်ဳိးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္ေသာ ေျဖရွင္းနိုင္ရမည္။ ယုတၱိရွိစြာ ေတြးေတာနိုင္ရမည္။
ယံုၾကည္မႈ (Belief) ဆိုသည္မွာ တစ္ဦးခ်င္း အယူအဆ၊ တစ္ဦးခ်င္းအသိမ်ား မွတပါး အမ်ားစု၏ ခံယူခ်က္မ်ား၊ ယူဆခ်က္မ်ား၊ အယူဝါဒမ်ား ပါဝင္သည္။ အမွန္တရားဟူေသာ အစိတ္အပိုင္းထဲမွာမွ လူအားလံုးက အျပည္႔အဝႏွင္႔ လက္ခံနုိင္ေစေသာ ေၾကာင္းျပခ်က္တစ္စံုတစ္ရာေၾကာင္႔ အားလံုးကသေဘာတူ ေထာက္ခံလိုက္လွ်င္ ထို အမွန္တရားသည္ ယံုၾကည္မႈအဆင္႔သို႔ ကူးေျပာင္းသြားသည္။
လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္ အမွန္တရား မွာ မရွိသေလာက္ ရွားပါးေနၿပီဟု အေတြးအေခၚပညာရွင္မ်ားက ေရွးဦးပိုင္းကတည္းက လက္ခံထားခဲ႔ၾကသည္။ ဂရိအေတြးအေခၚပညာရွင္ အာခီးမီးဒီး က ေန႔ခင္းခ်ိန္တြင္ မီးအိမ္ထြန္း၍ အမွန္တရားကို ရွာေဖြခဲ႔ဖူးသည္။ ယေန႔ေခတ္ ဆိုလွ်င္ အမွန္တရား၏ ေပ်ာက္ဆံုးမႈပမာဏမွာ မ်ားစြာႀကီးမားလာေပသည္။ အမွန္တရားနည္းပါးလာသည္ႏွင္႔အမွ် ယံုၾကည္မႈ မ်ားလည္း နည္းပါးလာေပသည္။
တစ္ေယာက္တစ္မ်ိဳးေျပာေနေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို မည္သူမွ် မယံုၾကည္ခ်င္ၾကေပ။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ အသိပညာေရာ နည္းပါးလာၿပီလား ??? စဥ္းစားစရာျဖစ္လာသည္။
အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ
အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈၾကားတြင္ ကြာဟမႈ ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိသည္။ ထိုကြာဟမႈကို တိတိက်က် တိုင္းတာဖို႔ မျဖစ္နုိင္ပါေပ။ ရရွိလာသည္႔ အတုိင္းအတာသည္လည္း တိုင္းတာသည္႔ လူမ်ား၏ ယံုၾကည္မႈေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေျပာင္းလဲနိုင္သည္ဟု စကၤာပူနိုင္ငံ နန္ယမ္း တကၠသုိလ္ (Nanyang Technological University Singapore ) မွ ေလ႔လာသူ တစ္ဦးက ဆုိသည္။္
Edmund L. Gettier က အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ ယံုၾကည္မႈကို ခြဲျခမ္းစိတ္ဖ်ာျခင္းျဖစ္သည္။ ယံုၾကည္မႈ (Belief) သည္ အမွန္တရား (Truth) ႏွင္႔ နီးစပ္သည္။ လံုးဝ တူျခင္းေတာ႔မဟုတ္။ ထို ယံုၾကည္မႈ (Belief) ကို တိတိက်က် မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပနုိင္လွ်င္ေတာ႔ အသိပညာ (Knowledge) ဟု အဓိပၸါယ္ သက္မွတ္နုိင္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) ႏွင္႔ အမွန္တရား (Truth) တို႔၏ ထပ္တူက်ရာ တူညီသည္႔ အစိတ္အပိုင္းမွာမွ ခြဲျခမ္းစိတ္ဖ်ာ သက္ေသျပနုိင္ေသာ တိက်သည္႔အပိုင္းသာ ျဖစ္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) ကို ကၽြႏ္ုပ္တို႔ သက္ေသျပ၍ရနုိင္သည္။ အေတြ႔ႀကံဳယူနုိင္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အသိပညာအား ေျမႀကီးလို႔ သတ္မွတ္နုိင္သည္။ ယံုၾကည္မႈကိုေတာ႔ ေျမႀကီးအျဖစ္ မသတ္မွတ္နိုင္ေပ။ အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈတို႔၏ အဓိက ျခားနားခ်က္ကို ေမးပါက အသိပညာဆိုသည္မွာ သက္ေသျပနုိင္သည္႔အရာျဖစ္သည္။ ၎တြင္ ေျဖရွင္းနုိင္မႈ စြမ္းအားမ်ား ရွိသည္။ ယင္းဂုဏ္သတၱိမ်ားႏွင္႔ ျပည္႔စံုလွ်င္ အသိပညာ (Knowledge) ျဖစ္ၿပီး မျပည္႔စံုလွ်င္ ယံုၾကည္မႈသာ ျဖစ္ေပသည္။
အသိပညာ၊ ယံုၾကည္မႈ ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ
ဒႆနိကေဗဒ ဘာသာရပ္၏ အႏွစ္သာရျဖစ္ေသာ S ႏွင္႔ P တို႔ျဖင္႔ အသိပညာ (Knowledge) ႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ (Belief) တို႔ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ (Philosophy) တို႔၏ ဆက္စပ္မႈကို သက္ေသျပနို္င္သည္။
ပထမ တစ္ဖက္တြင္ S သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) တစ္ခုျဖစ္ၿပီး P သည္ အမွန္တရား (သို႔) ခိုင္လံုေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ ရွိေသာ မွ်တမႈ ျဖစ္သည္ဆိုလွ်င္ S မွ P ကို သိနုိင္သည္သည္။ (S knows that p iff S's belief that p is (i) true and (ii) justified.) ဆိုလိုသည္မွာ အမွန္တရား (Truth) တစ္ခု (သို႕) ခိုင္လံုေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ရွိသည္႔ မွ်တမႈတစ္ခုကို ယံုၾကည္မႈ (Belief) အျဖစ္ သိ နိုင္သည္။ P သည္အမွန္တရား (Truth) ျဖစ္သည္။ ထိုမွတဆင္႔ S မွ P ကို ယံုၾကည္သည္။ ထို႔ေနာက္ S မွ P ကို မွ်တေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင္႔ ယံုၾကည္သည္။ P သည္ S အတြက္ အသိပညာ ျဖစ္လာသည္။ ၎ မွာ အသိပညာ (Knowledge) ၊ ယံုၾကည္မႈ (Belief) ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ (Philosophy) ပင္ျဖစ္သည္။
ဒုတိယတစ္ဖက္တြင္ မည္သူမဆို အျခား အသိပညာ (Knowledge) မည္မွ် ျပည္႔စံုၾကြယ္ဝသည္ျဖစ္ေစ တစ္စံုတစ္ခု အေပၚ ယံုၾကည္မႈ (Belief) အလြန္အမင္း မ်ားပါက အျခားအသိပညာမ်ားက သံုးမရျဖစ္သြားေပသည္။ ဥပမာ၊ ဘာသာတရား အယူဝါဒ တစ္ခု (သို႔) နိုင္ငံေရး အယူဝါဒ တစ္ခုတြင္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) မ်ားေနပါက ထို ပုဂၢိဳလ္သည္ မည္မွ် ထူးခၽြန္ထက္ျမတ္သူျဖစ္ေစ၊ မည္မွ် အသိ/အတတ္ပညာ ျပည္႔စံုသူျဖစ္ေစ အစြန္းေရာက္သြားနုိင္သည္။ ထိုအေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ထို ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးကို ယံုၾကည္မႈ ျမင္႔မားသူ အျဖစ္သာ သက္မွတ္နိုင္ၿပီး အသိပညာ (Knowledge) လိုအပ္ေသးသူအျဖစ္ သံုးသပ္နုိင္သည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) သည္ အသိပညာ (Knowledge) ကို ေလွ်ာ႔က်ေစသည္ (သို႔) အေႏွာက္ယွက္ျဖစ္ေစသည္ဟု လည္း မွတ္သားနိုင္ေပသည္။
Webliography
http://en.wikipedia.org/wiki/Philosophy
http://plato.stanford.edu/entries/knowledge-analysis/
http://hermetic.com/browe-archive/achad/misc/belief_vs_knowledge.htm
http://www.ils.unc.edu/~losee/b5/node9.html
http://www.articlesbase.com/college-and-university-articles/the-way-to-differentiate-between-knowledge-and-belief-213628.html
http://www.google.com/
ယံုၾကည္မႈ (Belief)
ယံုၾကည္မႈ (Belief) ဆိုသည္မွာ နားလည္မႈလည္းျဖစ္နုိင္သည္၊ ျပည္႔ျုပည္႔စံုစံု မွန္ကန္ဖို႔ မလိုအပ္၊ သို႔ေသာ္ အတိုင္းအတာ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုထိေတာ႔ မွန္ကန္မႈရွိရေပမည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ တည္ေဆာက္မႈမ်ားကို အေထာက္အပံ႔ျဖစ္ေစရမည္။ တစ္စံုတစ္ေယာက္၏ အဆိုျပဳခ်က္ကို ယံုၾကည္သင္႔ မယံုၾကည္သင္႔ အဆံုးအျဖတ္ေပးနုိင္ရမည္။ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပႆနာမ်ားကို က်ဳိးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္ေသာ ေျဖရွင္းနိုင္ရမည္။ ယုတၱိရွိစြာ ေတြးေတာနိုင္ရမည္။
ယံုၾကည္မႈ (Belief) ဆိုသည္မွာ တစ္ဦးခ်င္း အယူအဆ၊ တစ္ဦးခ်င္းအသိမ်ား မွတပါး အမ်ားစု၏ ခံယူခ်က္မ်ား၊ ယူဆခ်က္မ်ား၊ အယူဝါဒမ်ား ပါဝင္သည္။ အမွန္တရားဟူေသာ အစိတ္အပိုင္းထဲမွာမွ လူအားလံုးက အျပည္႔အဝႏွင္႔ လက္ခံနုိင္ေစေသာ ေၾကာင္းျပခ်က္တစ္စံုတစ္ရာေၾကာင္႔ အားလံုးကသေဘာတူ ေထာက္ခံလိုက္လွ်င္ ထို အမွန္တရားသည္ ယံုၾကည္မႈအဆင္႔သို႔ ကူးေျပာင္းသြားသည္။
လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္ အမွန္တရား မွာ မရွိသေလာက္ ရွားပါးေနၿပီဟု အေတြးအေခၚပညာရွင္မ်ားက ေရွးဦးပိုင္းကတည္းက လက္ခံထားခဲ႔ၾကသည္။ ဂရိအေတြးအေခၚပညာရွင္ အာခီးမီးဒီး က ေန႔ခင္းခ်ိန္တြင္ မီးအိမ္ထြန္း၍ အမွန္တရားကို ရွာေဖြခဲ႔ဖူးသည္။ ယေန႔ေခတ္ ဆိုလွ်င္ အမွန္တရား၏ ေပ်ာက္ဆံုးမႈပမာဏမွာ မ်ားစြာႀကီးမားလာေပသည္။ အမွန္တရားနည္းပါးလာသည္ႏွင္႔အမွ် ယံုၾကည္မႈ မ်ားလည္း နည္းပါးလာေပသည္။
တစ္ေယာက္တစ္မ်ိဳးေျပာေနေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို မည္သူမွ် မယံုၾကည္ခ်င္ၾကေပ။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ အသိပညာေရာ နည္းပါးလာၿပီလား ??? စဥ္းစားစရာျဖစ္လာသည္။
အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ
အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈၾကားတြင္ ကြာဟမႈ ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိသည္။ ထိုကြာဟမႈကို တိတိက်က် တိုင္းတာဖို႔ မျဖစ္နုိင္ပါေပ။ ရရွိလာသည္႔ အတုိင္းအတာသည္လည္း တိုင္းတာသည္႔ လူမ်ား၏ ယံုၾကည္မႈေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေျပာင္းလဲနိုင္သည္ဟု စကၤာပူနိုင္ငံ နန္ယမ္း တကၠသုိလ္ (Nanyang Technological University Singapore ) မွ ေလ႔လာသူ တစ္ဦးက ဆုိသည္။္
Edmund L. Gettier က အသိပညာ (Knowledge) ဆိုသည္မွာ ယံုၾကည္မႈကို ခြဲျခမ္းစိတ္ဖ်ာျခင္းျဖစ္သည္။ ယံုၾကည္မႈ (Belief) သည္ အမွန္တရား (Truth) ႏွင္႔ နီးစပ္သည္။ လံုးဝ တူျခင္းေတာ႔မဟုတ္။ ထို ယံုၾကည္မႈ (Belief) ကို တိတိက်က် မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပနုိင္လွ်င္ေတာ႔ အသိပညာ (Knowledge) ဟု အဓိပၸါယ္ သက္မွတ္နုိင္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) ႏွင္႔ အမွန္တရား (Truth) တို႔၏ ထပ္တူက်ရာ တူညီသည္႔ အစိတ္အပိုင္းမွာမွ ခြဲျခမ္းစိတ္ဖ်ာ သက္ေသျပနုိင္ေသာ တိက်သည္႔အပိုင္းသာ ျဖစ္သည္။
အသိပညာ (Knowledge) ကို ကၽြႏ္ုပ္တို႔ သက္ေသျပ၍ရနုိင္သည္။ အေတြ႔ႀကံဳယူနုိင္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အသိပညာအား ေျမႀကီးလို႔ သတ္မွတ္နုိင္သည္။ ယံုၾကည္မႈကိုေတာ႔ ေျမႀကီးအျဖစ္ မသတ္မွတ္နိုင္ေပ။ အသိပညာႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈတို႔၏ အဓိက ျခားနားခ်က္ကို ေမးပါက အသိပညာဆိုသည္မွာ သက္ေသျပနုိင္သည္႔အရာျဖစ္သည္။ ၎တြင္ ေျဖရွင္းနုိင္မႈ စြမ္းအားမ်ား ရွိသည္။ ယင္းဂုဏ္သတၱိမ်ားႏွင္႔ ျပည္႔စံုလွ်င္ အသိပညာ (Knowledge) ျဖစ္ၿပီး မျပည္႔စံုလွ်င္ ယံုၾကည္မႈသာ ျဖစ္ေပသည္။
အသိပညာ၊ ယံုၾကည္မႈ ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ
ဒႆနိကေဗဒ ဘာသာရပ္၏ အႏွစ္သာရျဖစ္ေသာ S ႏွင္႔ P တို႔ျဖင္႔ အသိပညာ (Knowledge) ႏွင္႔ ယံုၾကည္မႈ (Belief) တို႔ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ (Philosophy) တို႔၏ ဆက္စပ္မႈကို သက္ေသျပနို္င္သည္။
ပထမ တစ္ဖက္တြင္ S သည္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) တစ္ခုျဖစ္ၿပီး P သည္ အမွန္တရား (သို႔) ခိုင္လံုေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ ရွိေသာ မွ်တမႈ ျဖစ္သည္ဆိုလွ်င္ S မွ P ကို သိနုိင္သည္သည္။ (S knows that p iff S's belief that p is (i) true and (ii) justified.) ဆိုလိုသည္မွာ အမွန္တရား (Truth) တစ္ခု (သို႕) ခိုင္လံုေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ရွိသည္႔ မွ်တမႈတစ္ခုကို ယံုၾကည္မႈ (Belief) အျဖစ္ သိ နိုင္သည္။ P သည္အမွန္တရား (Truth) ျဖစ္သည္။ ထိုမွတဆင္႔ S မွ P ကို ယံုၾကည္သည္။ ထို႔ေနာက္ S မွ P ကို မွ်တေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင္႔ ယံုၾကည္သည္။ P သည္ S အတြက္ အသိပညာ ျဖစ္လာသည္။ ၎ မွာ အသိပညာ (Knowledge) ၊ ယံုၾကည္မႈ (Belief) ႏွင္႔ ဒႆနိကေဗဒ (Philosophy) ပင္ျဖစ္သည္။
ဒုတိယတစ္ဖက္တြင္ မည္သူမဆို အျခား အသိပညာ (Knowledge) မည္မွ် ျပည္႔စံုၾကြယ္ဝသည္ျဖစ္ေစ တစ္စံုတစ္ခု အေပၚ ယံုၾကည္မႈ (Belief) အလြန္အမင္း မ်ားပါက အျခားအသိပညာမ်ားက သံုးမရျဖစ္သြားေပသည္။ ဥပမာ၊ ဘာသာတရား အယူဝါဒ တစ္ခု (သို႔) နိုင္ငံေရး အယူဝါဒ တစ္ခုတြင္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) မ်ားေနပါက ထို ပုဂၢိဳလ္သည္ မည္မွ် ထူးခၽြန္ထက္ျမတ္သူျဖစ္ေစ၊ မည္မွ် အသိ/အတတ္ပညာ ျပည္႔စံုသူျဖစ္ေစ အစြန္းေရာက္သြားနုိင္သည္။ ထိုအေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ထို ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးကို ယံုၾကည္မႈ ျမင္႔မားသူ အျဖစ္သာ သက္မွတ္နိုင္ၿပီး အသိပညာ (Knowledge) လိုအပ္ေသးသူအျဖစ္ သံုးသပ္နုိင္သည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ ယံုၾကည္မႈ (Belief) သည္ အသိပညာ (Knowledge) ကို ေလွ်ာ႔က်ေစသည္ (သို႔) အေႏွာက္ယွက္ျဖစ္ေစသည္ဟု လည္း မွတ္သားနိုင္ေပသည္။
Webliography
http://en.wikipedia.org/wiki/Philosophy
http://plato.stanford.edu/entries/knowledge-analysis/
http://hermetic.com/browe-archive/achad/misc/belief_vs_knowledge.htm
http://www.ils.unc.edu/~losee/b5/node9.html
http://www.articlesbase.com/college-and-university-articles/the-way-to-differentiate-between-knowledge-and-belief-213628.html
http://www.google.com/
.jpg)
