Facebook ကို စွန့်ခွာသင့်ပြီလား ~ Facebook ကို စြန္႕ခြာသင့္ၿပီလား
Posted by Admin in အေထြေထြ ဗဟုသုတ
Tesla နဲ့ Mozilla လို နာမည်ကျော် နည်းပညာလုပ်ငန်းကြီးတွေက Cambridge Analytica အရှုပ်တော်ပုံနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး Facebook ကို သပိတ်မှောက်လိုက်ကြပါတယ်။ Tesla ရဲ့ အကြီးအကဲ Elon Musk ဟာဆိုရင် သူတို့ရဲ့ ကားကုမ္ပဏီ Tesla နဲ့ အာကာသသယ်ယူပို့ဆောင်ရေးလုပ်ငန်း SpaceX တို့ရဲ့ Facebook page တွေကို ဖျက်ချလိုက်တဲ့အထိပါပဲ။ ဒါကြောင့် Facebook ဟာ သန်းဆယ်နဲ့ချီ Like လုပ်ထားတဲ့ Page တစ်ချို့ကို ဆုံးရှုံးသွားပါတယ်။
Mozilla ကတော့ သူ့ Browser ပေါ်ကနေ အသုံးပြုမယ်ဆိုရင် Facebook ရဲ့ ကြော်ငြာတွေကို ဖော်ပြပေးသွားမှာမဟုတ်ပဲ ပိတ်ပင်ထားမယ်လို့ ဆိုထားပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဂျာမနီအခြေစိုက် Commerzbank နဲ့ အီလက်ထရွန်နစ်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်သူ Sonos တို့ကလည်း Facebook မှာ ကြော်ငြာမထည့်သွင်းတော့ဘူးလို့ ဆိုထားကြပါတယ်။
ဒါ့အပြင် WhatsApp ရဲ့ ပူးတွဲတည်ထောင်သူ Brian Acton ကလည်း #deletefacebook ဆိုတဲ့ Campaign ကို စတင်လိုက်ပြီးတော့ ဒါဟာ Facebook ကို စွန့်ခွာရမယ့်အချိန်လို့ ဆိုလိုက်ပြန်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်က Youtube ကို ကြော်ငြာလုပ်ငန်း ၂၅၀ လောက်က သပိတ်မှောက်တဲ့ အခြေအနေနဲ့ ယှဉ်ရင် ဒါဟာအဆိုးရွားဆုံး အခြေအနေတော့မဟုတ်သေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဈေးကွက်ထဲမှာ ရှယ်ယာဈေးတွေထိုးကျသွားတာကြောင့် တစ်ပတ်ပတ်အတွင်းမှာ ဒေါ်လာ ၇၅ ဘီလီယံလောက် ဆုံးရှုံးသွားတာကတော့ Facebook ကို အထိနာစေပါတယ်။
Cambridge Analytica ရဲ့ အချက်အလက်အလွဲသုံးစားလုပ်မှုပြဿနာအပြင် စီးပွားရေးနယ်ပယ်က ယိမ်းယိုင်မှု အခြေအနေတွေကြောင့်လည်း နိုင်ငံတကာ Facebook သုံးစွဲသူတွေကတော့ Facebook အပေါ် ယုံကြည်မှုကျဆင်းလာပြီးတော့ ဆက်သုံးသင့်မသုံးသင့် ဝိဝါဒကွဲစရာအခြေအနေဖြစ်လာပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ဒီအရှုပ်တော်ပုံ ပြဿနာတွေမဖြစ်ပွားခင် လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ အောက်တိုဘာလောက်ကတည်းက စာရေးဆရာ စကော့တ် ဂယ်လိုဝေးက သူ့ရဲ့ The Four ဆိုတဲ့စာအုပ်မှာ Facebook ရဲ့ ဒီလို အချက်အလက်အလွဲသုံးစားမှုတွေရှိနေတယ်ဆိုတာကို ကြိုတင်သတိပေးခဲ့ဖူးပါတယ်။
“လူမှုကွန်ယက် ကုမ္ပဏီတစ်ခုသည် သင့်ကလေးငယ်၏ ထောင်ပေါင်းများစွာသော ဓာတ်ပုံများကို ဆန်းစစ် စစ်ဆေးသည်၊ သင့်ဖုန်းကို Activate လုပ်၍ ချောင်းမြောင်းခိုးယူနားဆင်နိုင်သည့် ဝတ္ထုပစ္စည်းတစ်ခုသဖွယ်အသုံးချသည်၊ ယင်းနောက် အဆိုပါ အချက်အလက်များကို Fortune 500 စာရင်းဝင်ကုမ္ပဏီများထံ ရောင်းချလိုက်လေသည်။ …. ကျွနု်ပ်တို့သည် မိမိတို့၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက်များကို ခပ်လွယ်လွယ်ပင် သတိမမူပဲ ပစ်ထားမိနေကြသေ်ာလည်း ၎င်းကုမ္ပဏီများကမူ ၎င်းတို့အကျိုးအမြတ်အတွက် ယင်းအချက်အလက်များကို ရယူအသုံးချနေကြသည်။” ဆိုပြီး လွန်ခဲ့တဲ့ ၆ လကျော်ကတည်းက ဂယ်လိုဝေးက ပြင်းပြင်းထန်ထန်ထုတ်ဖော်ဝေဖန်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူ့ဝေဖန်မှုတွေ မှန်ကန်တယ်ဆိုတာကိုတော့ လူတွေက ခုချိန်မှ သတိထားမိလာကြတာပါ။
အထူးသဖြင့် Cambridge Analytica ရဲ့အချက်အလက် အလွဲသုံးစားမှု အရှုပ်တော်ပုံ ပါ်ပေါက်လာတဲ့အချိန်မှာမှဖြစ်ပါတယ်။ Cambridge Analytica ဟာ ၂၀၁၆ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲအပါအဝင် ဖောက်သည်တစ်ချို့ရဲ့ ကိုယ်ကျိုးအတွက် အသုံးချဖို့ Facebook သုံးစွဲသူ သန်း ၅၀ ရဲ့ အချက်အလက်တွေကို အလွဲသုံးစားပြုလုပ်ခဲ့တာပါ။
ဒီလိုလုပ်ဖို့အတွက် Facebook ရဲ့ သဘောတူညီချက်နဲ့ Facebook ပေါ်ကနေတဆင့် ‘personality test’ app တွေကို အသုံးချခဲ့ပါတယ်။ ‘personality test’ app တွေဆိုတာက မိမိဘယ် Celebrity နဲ့တူသလဲတို့၊ ဘယ်အသက်အရွယ်မှာ သေမလဲတို့၊ ဘယ်နာမည်ကျော်ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ ဆွေးမျိုးတော်စပ်လဲတို့လိုမျိုး Profile ကို အခြေခံပြီး အပျော်သဘောဝင်ရောက်စမ်းသပ်နိုင်တဲ့ Facebook app တွေဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနည်းလမ်းကနေတဆင့် ဘယ်သူတွေ ဘာတွေကို လေ့လာပြီး ဘာတွေကို နှစ်သက်တယ်ဆိုတာကို သူတို့က ခိုးယူမှတ်သားသွားတာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလုပ်ဆောင်မှုကို ၂၀၁၅ ခုနှစ်ကတည်းက စတင်နေတာဖြစ်ပြီးတော့ ကမ္ဘာတစ်လွှားက ရွေးကောက်ပွဲအတော်များများနဲ့ ကြော်ငြာလုပ်ငန်းတွေမှာ ပြန်လည်အသုံးချဖို့ ရောင်းစားခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီကနေ ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာ ပမာဏအထိ အချက်အလက်တွေ ပေါက်ကြားသွားတယ်ဆိုတာ ဘယ်သူမှ အတိအကျ မသိနိုင်သေးပါဘူး။
တကယ်တမ်းအားဖြင့် ဒီလိုဖြစ်ပျက်သွားရတာဟာ Facebook ရဲ့ အချက်အလက်အသေးစိတ် မှတ်တမ်းတင်မှုကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။ Facebook ဟာ အသုံးပြုသူတစ်ယောက်ရဲ့ အမည်ရင်း၊ မွေးသက္ကရာဇ်စတဲ့ အသေးစိတ်အချက်အလက်တွေအပါအဝင် အချက်အလက်အမျိုးအစား ၇၁ မျိုးအထိ သတ်မှတ်ပြီး ခွဲခြားမှတ်တမ်းတင်ထားလေ့ရှိပါတယ်။ အဲဒီအမျိုးအစားခွဲခြား မှတ်တမ်းတင်မှုမှာ Chat history တွေ၊ သွားခဲ့တဲ့ Check-in ဝင်ခဲ့တဲ့ နေရာတွေ၊ ဝါသနာ၊ အလေ့အကျင့်၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုနဲ့ နိုင်ငံရေးအမြင်စတာတွေပါဝင်ပါတယ်။ ကာလရှည်ကြာလွန်းသွားလို့ မရှိတော့ဘူးလို့ မမှတ်ယူပါနဲ့။ Facebook ဟာ အသေးအမွှားအသေးစိတ်အချက်အလက်လေးတွေကအစ မှတ်တမ်းတင်ထားတာပါ။ ဖျက်ချလိုက်တဲ့ Chat record တွေနဲ့ Search history တွေက အစပါဝင်ပါတယ်။ ဘယ်လို Device တွေ သုံးတယ်၊ ဘယ်လို Operation System တွေ သုံးတယ်၊ ဘယ် Browser တွေ အများဆုံး အသုံးပြုတယ်ဆိုတာမျိုးနဲ့ ခရီးသွားရင် ဘာတွေလုပ်တတ်တယ်ဆိုတာမျိုးတွေကိုလည်း သူတို့သိရှိနေပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ဘယ်လို Page တွေကို Like လုပ်ထားတယ်၊ ဘယ်လို Status တွေ တင်လေ့ရှိတယ်၊ သူငယ်ချင်း များတယ် နည်းတယ်၊ ဘယ်လိုလူမျိုးကို သူငယ်ချင်းအဖြစ် ထားလေ့ရှိတယ်၊ အလုပ်အကိုင်အခြေအနေဘယ်လိုရှိတယ်နဲ့ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးမှာ ဘယ်အခြေအနေရှိတယ်ဆိုတာတွေကို မှတ်တမ်းတင်ထားတာကြောင့် သူတို့နဲ့ ကိုက်ညီမယ့် ကြော်ငြာတွေကို ကိုက်ညှိပေးပို့နိုင်နေတာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလို အသေးစိတ် မှတ်တမ်းတင်တတ်တဲ့ Facebook ဆီကနေ အချက်အလက်တွေ ပေါက်ကြားသွားတာဖြစ်တာကြောင့် ဒီအရှုပ်တော်ပုံမှာ လူတစ်ဦးချင်းစီကနေ ဘယ်လောက် အချက်အလက်တွေပေါက်ကြားသွားသလဲဆိုတာကို ဝိုင်းပြီးစိုးရိမ်နေကြတာဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် အသုံးပြုသူတွေကို အတန်အသင့် စိတ်အေးစေတာက Facebook ပေါ်မှာ ရှိတဲ့ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက်တွေကို ဥပဒေကြောင်းအရ ကာကွယ်ပေးထားတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ Facebook အနေနဲ့ လက်လွတ်စပယ် အချက်အလက်တွေကို မျှဝေလို့မရပါဘူး။ အခု ပြဿနာမှာဆိုရင်လည်း Cambridge Analytica ဘက်က အလွဲသုံးစားမှုလုပ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တရားစွဲဆိုခွင့်ရှိနေပြီးတော့ တရားစွဲဆိုမှုတစ်ချို့လည်း စတင်နေပြီဖြစ်ပါတယ်။
Facebook ကတော့ ဒီဖြစ်ရပ်အတွက် မာ့ခ်ဇူကာဘတ်ကိုယ်တိုင် လက်မှတ်ထိုးထားတဲ့ တောင်းပန်စာတစ်စောင်ထုြတ်ပန်ခဲ့ပြီးတော့ ဗြိတိန်က သတင်းစာကြီးတွေဖြစ်တဲ့ The Observer၊ The Mail on Sunday၊ Sunday Times၊ Sunday Telegraph၊ Sunday Mirror နဲ့ Sunday Express တို့မှာ အဲ့ဒီစာကို စာမျက်နှာပြည့်ကြော်ငြာထည့်သွင်းဖော်ပြပြီး တောင်းပန်ခဲ့ပါတယ်။
နည်းပညာလောကမှာ ဒီလိုပြဿနာမျိုးတွေက ခုမှဖြစ်ပေါ်လာတာမဟုတ်ပဲနဲ့ LinkedIn နဲ့ လူမှုရေးဖောက်ပြန်သူတွေအသုံးပြုတဲ့ Ashley Madison တို့လို လူမှုကွန်ယက်ဝက်ဘ်ဆိုက်မျိုးတွေလည်း အချက်အလက်ပေါက်ကြားမှုမျိုးတွေ ဖြစ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ထူးခြားတာကတော့ Facebook နဲ့ Cambridge Analytica အရှုပ်တော်ပုံမှာတော့ Facebook ကိုယ်တိုင်က အချက်အလက်တွေကို ရယူခွင့်ပြုသလိုဖြစ်ခဲ့တာပဲဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်း အသုံးပြုသူတွေ တွေးနေကြသလိုမျိုး တကယ်ကို Facebook ရဲ့ အဆုံးသတ်အချိန်ကို ရောက်ပြီလား? Facebook ကို စွန့်ခွာရမယ့်အချိန်ရောက်ပြီလား? ဆိုတာကတော့ ဖြေဖို့ ခက်နေဆဲဖြစ်ပါတယ်။
Tesla နဲ့ Mozilla တို့ကိုယ်တိုင် Facebook ကို သပိတ်မှောက်လိုက်ကြပေမယ့် ဒါဟာ ယာယီသာဖြစ်တယ်လို့ ဆိုထားပါတယ်။ ဒါ့အပြင် WhatsApp ရဲ့ ပူးတွဲတည်ထောင်သူ Brian Acton က Facebook ကို စွန့်ခွာရမယ့်အချိန်လို့ ဆိုနေပေမယ့် Facebook ကပိုင်ဆိုင်တဲ့ Instagram ကိုတော့ ဆက်သုံးမှာဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပြန်ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ၃ ပုံ ၂ ပုံလောက် အသုံးပြုနေတဲ့ Facebook ကို စွန့်ခွာဖို့ဆိုတာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေအတွက်ရော သာမန်အသုံးပြုသူတွေအတွက်ပါ ပြောသလောက်တော့ မလွယ်လှတာမြင်ရပါတယ်။ Facebook ဟာ အသုံးပြုသူတွေအတွက် တခြား Social Media တွေထက် ပိုပြည့်စုံတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို ဖန်တီးပေးထားသလို ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကိုလည်း ချိတ်ဆက်ပေးထားပါတယ်။ ဒီအခြေအနေဟာ ကြော်ငြာရှင်တွေအတွက်လည်း လက်လွှတ်ဖို့ ခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေဖြစ်ပါတယ်။
ဂယ်လိုဝေးရဲ့ စာထဲမှာတော့ မီဒီယာတွေ၊ အစိုးရတွေနဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေကိုယ်တိုင်က Facebook ကို အလိုလိုက်အကြိုက်ဆောင်မြှောက်ပင့်ခဲ့ကြသလို အကန့်အသတ်မဲ့ အရင်းအနှီးတွေနဲ့ စိတ်တိုင်းကျ ချယ်လှယ်ခွင့်တွေလည်း ပေးမိခဲ့တာကြောင့် ဒီအခြေအနေကို ရောက်လာတာဖြစ်ပြီး ခုတော့ သူတို့ကို ဇာတ်ကြိုးသတ်ဖို့ ခက်နေပြီလို့ ဆိုပါတယ်။
ဂယ်လိုဝေးပြောခဲ့သလိုပဲ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေသာမကပဲ လူတွေကိုယ်တိုင်လည်း Facebook ကို တကယ့်ဘဝရဲ့ တခြားမျက်နှာစာလို အသုံးချနေကြတာကြောင့် စွန့်ခွာဖို့ ခက်နေလိမ့်ဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။
<Zawgyi>
Tesla နဲ႔ Mozilla လို နာမည္ေက်ာ္ နည္းပညာလုပ္ငန္းၾကီးေတြက Cambridge Analytica အရႈပ္ေတာ္ပံုနဲ႔ ပတ္သတ္ျပီး Facebook ကို သပိတ္ေမွာက္လိုက္ၾကပါတယ္။ Tesla ရဲ႕ အၾကီးအကဲ Elon Musk ဟာဆိုရင္ သူတို႕ရဲ႕ ကားကုမၸဏီ Tesla နဲ႔ အာကာသသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးလုပ္ငန္း SpaceX တို႔ရဲ႕ Facebook page ေတြကို ဖ်က္ခ်လိုက္တဲ့အထိပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ Facebook ဟာ သန္းဆယ္နဲ႔ခ်ီ Like လုပ္ထားတဲ့ Page တစ္ခ်ိဳ႕ကို ဆံုးရံႈးသြားပါတယ္။
Mozilla ကေတာ့ သူ႕ Browser ေပၚကေန အသံုးျပဳမယ္ဆိုရင္ Facebook ရဲ႕ ေၾကာ္ျငာေတြကို ေဖာ္ျပေပးသြားမွာမဟုတ္ပဲ ပိတ္ပင္ထားမယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဂ်ာမနီအေျခစိုက္ Commerzbank နဲ႔ အီလက္ထရြန္နစ္ပစၥည္းထုတ္လုပ္သူ Sonos တို႔ကလည္း Facebook မွာ ေၾကာ္ျငာမထည့္သြင္းေတာ့ဘူးလို႔ ဆိုထားၾကပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ WhatsApp ရဲ႕ ပူးတြဲတည္ေထာင္သူ Brian Acton ကလည္း #deletefacebook ဆိုတဲ့ Campaign ကို စတင္လုိက္ျပီးေတာ့ ဒါဟာ Facebook ကို စြန္႔ခြာရမယ့္အခ်ိန္လို႔ ဆိုလုိက္ျပန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္က Youtube ကို ေၾကာ္ျငာလုပ္ငန္း ၂၅၀ ေလာက္က သပိတ္ေမွာက္တဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ယွဥ္ရင္ ဒါဟာအဆိုးရြားဆံုး အေျခအေနေတာ့မဟုတ္ေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေစ်းကြက္ထဲမွာ ရွယ္ယာေစ်းေတြထိုးက်သြားတာေၾကာင့္ တစ္ပတ္ပတ္အတြင္းမွာ ေဒၚလာ ၇၅ ဘီလီယံေလာက္ ဆံုးရံႈးသြားတာကေတာ့ Facebook ကို အထိနာေစပါတယ္။
Cambridge Analytica ရဲ႕ အခ်က္အလက္အလြဲသံုးစားလုပ္မႈျပႆနာအျပင္ စီးပြားေရးနယ္ပယ္က ယိမ္းယိုင္မႈ အေျခအေနေတြေၾကာင့္လည္း ႏိုင္ငံတကာ Facebook သံုးစြဲသူေတြကေတာ့ Facebook အေပၚ ယံုၾကည္မႈက်ဆင္းလာျပီးေတာ့ ဆက္သံုးသင့္မသံုးသင့္ ဝိဝါဒကြဲစရာအေျခအေနျဖစ္လာပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီအရႈပ္ေတာ္ပံု ျပႆနာေတြမျဖစ္ပြားခင္ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ ေအာက္တိုဘာေလာက္ကတည္းက စာေရးဆရာ စေကာ့တ္ ဂယ္လိုေဝးက သူ႕ရဲ႕ The Four ဆုိတဲ့စာအုပ္မွာ Facebook ရဲ႕ ဒီလို အခ်က္အလက္အလြဲသံုးစားမႈေတြရွိေနတယ္ဆိုတာကို ၾကိဳတင္သတိေပးခဲ့ဖူးပါတယ္။
“လူမႈကြန္ယက္ ကုမၸဏီတစ္ခုသည္ သင့္ကေလးငယ္၏ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဓာတ္ပံုမ်ားကို ဆန္းစစ္ စစ္ေဆးသည္၊ သင့္ဖုန္းကို Activate လုပ္၍ ေခ်ာင္းေျမာင္းခိုးယူနားဆင္ႏုိင္သည့္ ဝတၳဳပစၥည္းတစ္ခုသဖြယ္အသံုးခ်သည္၊ ယင္းေနာက္ အဆိုပါ အခ်က္အလက္မ်ားကို Fortune 500 စာရင္းဝင္ကုမၸဏီမ်ားထံ ေရာင္းခ်လုိက္ေလသည္။ …. ကၽြႏု္ပ္တို႔သည္ မိမိတို႔၏ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ခပ္လြယ္လြယ္ပင္ သတိမမူပဲ ပစ္ထားမိေနၾကေသ္ာလည္း ၎ကုမၸဏီမ်ားကမူ ၎တို႔အက်ိဳးအျမတ္အတြက္ ယင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ရယူအသံုးခ်ေနၾကသည္။” ဆိုျပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ၆ လေက်ာ္ကတည္းက ဂယ္လိုေဝးက ျပင္းျပင္းထန္ထန္ထုတ္ေဖာ္ေဝဖန္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႕ေဝဖန္မႈေတြ မွန္ကန္တယ္ဆိုတာကိုေတာ့ လူေတြက ခုခ်ိန္မွ သတိထားမိလာၾကတာပါ။
အထူးသျဖင့္ Cambridge Analytica ရဲ႕အခ်က္အလက္ အလြဲသုံုးစားမႈ အ႐ႈပ္ေတာ္ပုံ ပၚေပါက္လာတဲ့အခ်ိန္မွာမွျဖစ္ပါတယ္။ Cambridge Analytica ဟာ ၂၀၁၆ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပြဲအပါအဝင္ ေဖာက္သည္တစ္ခ်ိဳ႕ရဲ႕ ကုိယ္က်ိဳးအတြက္ အသံုးခ်ဖို႔ Facebook သုံးစြဲသူ သန္း ၅၀ ရဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြကို အလြဲသုံးစားျပဳလုပ္ခဲ့တာပါ။
ဒီလိုလုပ္ဖို႔အတြက္ Facebook ရဲ႕ သေဘာတူညီခ်က္နဲ႔ Facebook ေပၚကေနတဆင့္ ‘personality test’ app ေတြကို အသံုးခ်ခဲ့ပါတယ္။ ‘personality test’ app ေတြဆိုတာက မိမိဘယ္ Celebrity နဲ႔တူသလဲတို႔၊ ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ ေသမလဲတို႔၊ ဘယ္နာမည္ေက်ာ္ပုဂၢိဳလ္နဲ႔ ေဆြးမ်ိဳးေတာ္စပ္လဲတို႔လိုမ်ိဳး Profile ကို အေျခခံျပီး အေပ်ာ္သေဘာဝင္ေရာက္စမ္းသပ္ႏုိင္တဲ့ Facebook app ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကေနတဆင့္ ဘယ္သူေတြ ဘာေတြကို ေလ့လာျပီး ဘာေတြကို ႏွစ္သက္တယ္ဆိုတာကို သူတုိ႔က ခုိးယူမွတ္သားသြားတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလုပ္ေဆာင္မႈကို ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ကတည္းက စတင္ေနတာျဖစ္ျပီးေတာ့ ကမၻာတစ္လႊားက ေရြးေကာက္ပြဲအေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ ေၾကာ္ျငာလုပ္ငန္းေတြမွာ ျပန္လည္အသံုးခ်ဖို႔ ေရာင္းစားခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီကေန ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာ ပမာဏအထိ အခ်က္အလက္ေတြ ေပါက္ၾကားသြားတယ္ဆိုတာ ဘယ္သူမွ အတိအက် မသိႏုိင္ေသးပါဘူး။
တကယ္တမ္းအားျဖင့္ ဒီလိုျဖစ္ပ်က္သြားရတာဟာ Facebook ရဲ႕ အခ်က္အလက္အေသးစိတ္ မွတ္တမ္းတင္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ Facebook ဟာ အသံုးျပဳသူတစ္ေယာက္ရဲ႕ အမည္ရင္း၊ ေမြးသကၠရာဇ္စတဲ့ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္ေတြအပါအဝင္ အခ်က္အလက္အမ်ိဳးအစား ၇၁ မ်ိဳးအထိ သတ္မွတ္ျပီး ခြဲျခားမွတ္တမ္းတင္ထားေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအမ်ိဳးအစားခြဲျခား မွတ္တမ္းတင္မႈမွာ Chat history ေတြ၊ သြားခဲ့တဲ့ Check-in ဝင္ခဲ့တဲ့ ေနရာေတြ၊ ဝါသနာ၊ အေလ့အက်င့္၊ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးအျမင္စတာေတြပါဝင္ပါတယ္။ ကာလရွည္ၾကာလြန္းသြားလို႔ မရွိေတာ့ဘူးလို႔ မမွတ္ယူပါနဲ႔။ Facebook ဟာ အေသးအမႊားအေသးစိတ္အခ်က္အလက္ေလးေတြကအစ မွတ္တမ္းတင္ထားတာပါ။ ဖ်က္ခ်လုိက္တဲ့ Chat record ေတြနဲ႔ Search history ေတြက အစပါဝင္ပါတယ္။ ဘယ္လို Device ေတြ သံုးတယ္၊ ဘယ္လို Operation System ေတြ သံုးတယ္၊ ဘယ္ Browser ေတြ အမ်ားဆံုး အသံုးျပဳတယ္ဆိုတာမ်ိဳးနဲ႔ ခရီးသြားရင္ ဘာေတြလုပ္တတ္တယ္ဆိုတာမ်ိဳးေတြကိုလည္း သူတို႔သိရွိေနပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ဘယ္လို Page ေတြကို Like လုပ္ထားတယ္၊ ဘယ္လို Status ေတြ တင္ေလ့ရွိတယ္၊ သူငယ္ခ်င္း မ်ားတယ္ နည္းတယ္၊ ဘယ္လိုလူမ်ိဳးကို သူငယ္ခ်င္းအျဖစ္ ထားေလ့ရွိတယ္၊ အလုပ္အကိုင္အေျခအေနဘယ္လိုရွိတယ္နဲ႔ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးမွာ ဘယ္အေျခအေနရွိတယ္ဆိုတာေတြကို မွတ္တမ္းတင္ထားတာေၾကာင့္ သူတို႔နဲ႔ ကိုက္ညီမယ့္ ေၾကာ္ျငာေတြကို ကိုက္ညွိေပးပို႔ႏုိင္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို အေသးစိတ္ မွတ္တမ္းတင္တတ္တဲ့ Facebook ဆီကေန အခ်က္အလက္ေတြ ေပါက္ၾကားသြားတာျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒီအရႈပ္ေတာ္ပံုမွာ လူတစ္ဦးခ်င္းစီကေန ဘယ္ေလာက္ အခ်က္အလက္ေတြေပါက္ၾကားသြားသလဲဆိုတာကို ဝိုင္းျပီးစိုးရိမ္ေနၾကတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အသံုးျပဳသူေတြကို အတန္အသင့္ စိတ္ေအးေစတာက Facebook ေပၚမွာ ရွိတဲ့ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ အခ်က္အလက္ေတြကို ဥပေဒေၾကာင္းအရ ကာကြယ္ေပးထားတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ Facebook အေနနဲ႔ လက္လြတ္စပယ္ အခ်က္အလက္ေတြကို မွ်ေဝလို႔မရပါဘူး။ အခု ျပႆနာမွာဆိုရင္လည္း Cambridge Analytica ဘက္က အလြဲသံုးစားမႈလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တရားစြဲဆိုခြင့္ရွိေနျပီးေတာ့ တရားစြဲဆိုမႈတစ္ခ်ိဳ႕လည္း စတင္ေနျပီျဖစ္ပါတယ္။
Facebook ကေတာ့ ဒီျဖစ္ရပ္အတြက္ မာ့ခ္ဇူကာဘတ္ကိုယ္တုိင္ လက္မွတ္ထိုးထားတဲ့ ေတာင္းပန္စာတစ္ေစာင္ထုတျ္ပန္ခဲ့ျပီးေတာ့ ျဗိတိန္က သတင္းစာၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ The Observer၊ The Mail on Sunday၊ Sunday Times၊ Sunday Telegraph၊ Sunday Mirror နဲ႔ Sunday Express တို႔မွာ အဲ့ဒီစာကို စာမ်က္ႏွာျပည့္ေၾကာ္ျငာထည့္သြင္းေဖာ္ျပျပီး ေတာင္းပန္ခဲ့ပါတယ္။
နည္းပညာေလာကမွာ ဒီလိုျပႆနာမ်ိဳးေတြက ခုမွျဖစ္ေပၚလာတာမဟုတ္ပဲနဲ႔ LinkedIn နဲ႔ လူမႈေရးေဖာက္ျပန္သူေတြအသံုးျပဳတဲ့ Ashley Madison တို႔လို လူမႈကြန္ယက္ဝက္ဘ္ဆိုက္မ်ိဳးေတြလည္း အခ်က္အလက္ေပါက္ၾကားမႈမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ထူးျခားတာကေတာ့ Facebook နဲ႔ Cambridge Analytica အရႈပ္ေတာ္ပံုမွာေတာ့ Facebook ကုိယ္တုိင္က အခ်က္အလက္ေတြကို ရယူခြင့္ျပဳသလိုျဖစ္ခဲ့တာပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္လည္း အသံုးျပဳသူေတြ ေတြးေနၾကသလုိမ်ိဳး တကယ္ကို Facebook ရဲ႕ အဆံုးသတ္အခ်ိန္ကို ေရာက္ျပီလား? Facebook ကို စြန္႔ခြာရမယ့္အခ်ိန္ေရာက္ျပီလား? ဆိုတာကေတာ့ ေျဖဖုိ႔ ခက္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
Tesla နဲ႔ Mozilla တို႔ကိုယ္တုိင္ Facebook ကို သပိတ္ေမွာက္လိုက္ၾကေပမယ့္ ဒါဟာ ယာယီသာျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ WhatsApp ရဲ႕ ပူးတြဲတည္ေထာင္သူ Brian Acton က Facebook ကို စြန္႔ခြာရမယ့္အခ်ိန္လို႔ ဆိုေနေပမယ့္ Facebook ကပိုင္ဆုိင္တဲ့ Instagram ကိုေတာ့ ဆက္သံုးမွာျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုျပန္ပါတယ္။
ကမၻာ့လူဦးေရ ၃ ပံု ၂ ပံုေလာက္ အသံုးျပဳေနတဲ့ Facebook ကို စြန္႔ခြာဖို႔ဆိုတာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြအတြက္ေရာ သာမန္အသံုးျပဳသူေတြအတြက္ပါ ေျပာသေလာက္ေတာ့ မလြယ္လွတာျမင္ရပါတယ္။ Facebook ဟာ အသံုးျပဳသူေတြအတြက္ တျခား Social Media ေတြထက္ ပိုျပည့္စံုတဲဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို ဖန္တီးေပးထားသလို ပိုက်ယ္ျပန္႔တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကိုလည္း ခ်ိတ္ဆက္ေပးထားပါတယ္။ ဒီအေျခအေနဟာ ေၾကာ္ျငာရွင္ေတြအတြက္လည္း လက္လႊတ္ဖို႔ ခက္ခဲတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။
ဂယ္လိုေဝးရဲ႕ စာထဲမွာေတာ့ မီဒီယာေတြ၊ အစိုးရေတြနဲ႔ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံသူေတြကိုယ္တုိင္က Facebook ကို အလုိလုိက္အၾကိဳက္ေဆာင္ေျမွာက္ပင့္ခဲ့ၾကသလို အကန္႔အသတ္မဲ့ အရင္းအႏွီးေတြနဲ႔ စိတ္တုိင္းက် ခ်ယ္လွယ္ခြင့္ေတြလည္း ေပးမိခဲ့တာေၾကာင့္ ဒီအေျခအေနကို ေရာက္လာတာျဖစ္ျပီး ခုေတာ့ သူတို႔ကို ဇာတ္ၾကိဳးသတ္ဖို႔ ခက္ေနျပီလို႔ ဆိုပါတယ္။
ဂယ္လိုေဝးေျပာခဲ့သလိုပဲ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြသာမကပဲ လူေတြကိုယ္တုိင္လည္း Facebook ကို တကယ့္ဘဝရဲ႕ တျခားမ်က္ႏွာစာလို အသံုးခ်ေနၾကတာေၾကာင့္ စြန္႔ခြာဖို႔ ခက္ေနလိမ့္ဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။
Mobile Guide
Vol.4/No.49
.jpg)
